Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Βιβλία. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Βιβλία. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Κυριακή 12 Ιανουαρίου 2020

«Όλο το φως που δεν μπορούμε να δούμε»: Ένα βιβλίο ευπρόσωπης φυγής - Της Μαριάννας Τζιανζή*

Κυριακή, Ιανουαρίου 12, 2020
Το γεγονός ότι «Όλο το φως που δεν μπορούμε να δούμε» ανήκει στην κατηγορία των μπεστ σέλερ δεν σημαίνει ότι είναι ευτελές. Κάθε άλλο. Έχει ατμόσφαιρα, τρυφερότητα, αισιόδοξο μήνυμα και μπόλικο σασπένς.
Ιδανικό να το διαβάζεις, κουκουλωμένος με κουβέρτες, χωρίς καλοριφέρ, μια χειμωνιάτικη νύχτα με βροχή.
To μυθιστόρημα Όλο το φως που δεν μπορούμε να δούμε του αμερικανού συγγραφέα Άντονι Ντορ είναι ένα διεθνές μπεστ σέλερ, ενώ και στην Ελλάδα πηγαίνει πολύ καλά στις πωλήσεις (εκδ. Πατάκη, μτφρ. Νίνα Μπούρη). Και το αξίζει. Όπως αξίζει να αναρωτηθούμε ποιοι είναι οι λόγοι της επιτυχίας του, πέρα από τους αυτονόητους, δηλαδή την αφηγηματική άνεση, την πολύχρονη κοπιαστική έρευνα, τη στέρεη δομή.
Η ιστορία εκτυλίσσεται στα χρόνια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ενώ ο τόπος είναι η Ευρώπη: το Παρίσι, η κωμόπολη Σαιν Μαλό, το Βερολίνο, μια μικρή πόλη ανθρακωρύχων στη Γερμανία, η κατεχόμενη από τους ναζί Σοβιετική Ένωση. Δύο ορφανά παιδιά, δύο έφηβοι είναι τα κύρια πρόσωπα του βιβλίου: η Μαρί, μια τυφλή Γαλλιδούλα και ο λίγο μεγαλύτερός της Βέρνερ, που υπηρετεί στο χιτλερικό στρατό. Και οι δύο έχουν ένα ιδιαίτερο ταλέντο, επίκτητο η μία, φυσικό ο άλλος: χάρη στις μακέτες που της έχει κατασκευάσει ο πατέρα της, το τυφλό κοριτσάκι «βλέπει» τη γειτονιά όπου μένει, μετρά με τα βήματα επακριβώς τις αποστάσεις και, όχι μόνο κυκλοφορεί μόνη της παντού, αλλά συμμετέχει στην Αντίσταση μεταφέροντας σημειώματα κρυμμένα μέσα σε φραντζόλες ψωμί. Το αγόρι είναι ένας ιδιοφυής ερασιτέχνης ραδιοτεχνίτης που, με την κατάλληλη εκπαίδευση, εξελίσσεται σε άσο στον εντοπισμό παράνομων πομπών κι έτσι προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες στο Τρίτο Ράιχ.
Ο τρίτος πρωταγωνιστής του βιβλίου είναι η περιτειχισμένη πόλη Σαιν Μαλό της Βρετάνης όπου έχει βρει καταφύγιο το κορίτσι, στο σπίτι του ηλικιωμένου θείου της. Η αρχιτεκτονική των κατοικιών, τα μεσαιωνικά τείχη, η παλίρροια και η άμπωτη, τα στρείδια και οι θαλασσινές σπηλιές: όλα παίζουν ρόλο στην πλοκή. Ο κόσμος που χτίζει ο συγγραφέας δεν είναι ένα απρόσωπο σκηνικό: έχει αλμύρα και υγρασία, φως και σκοτάδι.
Το βιβλίο μοιάζει με ταινία καθώς, εκτός από την αναμενόμενη τελική συνάντηση των δύο εφήβων, υπάρχει και ένας κρυμμένος θησαυρός (ένα πολύτιμο πετράδι από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Παρισιού) και ένας αμείλικτος ναζί κυνηγός του. Το κυνήγι, που γίνεται καταδίωξη, δημιουργεί ένα πειστικό κλίμα κινηματογραφικού σασπένς. Επιπλέον, σε μια εποχή αποθέωσης των ψηφιακών Μέσων και της ιντερνετικής επικοινωνίας, το βιβλίο αυτό έρχεται να μας θυμίσει τη γοητεία και τη δύναμη του ραδιοφώνου, των εκπομπών από το μακρινό Σαιν Μαλό που ακούει κρυφά ο μικρός Βέρνερ στη Γερμανία χάρη σε ένα ραδιόφωνο που έχει επισκευάσει και μια αυτοσχέδια κεραία.
Με λίγα λόγια, το βιβλίο αυτό, που πέρυσι τιμήθηκε με το Βραβείο Πούλιτζερ, έχει όλα τα συστατικά της επιτυχίας: γερές δόσεις παιδικής αθωότητας, τη μαύρη σκιά του φασισμού, το κυνήγι ενός θησαυρού και τον πολεοδομικό και αρχιτεκτονικό εξωτισμό μιας ιστορικής πόλης. Ταυτόχρονα, μεταφέρει ένα εύληπτο μήνυμα: τη δύναμη του ανθρώπου να υπερβαίνει την αναπηρία, την ορφάνια, το φόβο. Στα χέρια ενός σκηνοθέτη σαν τον Σπίλμπεργκ, θα μπορούσε να αποτελέσει την πρώτη ύλη για ένα κινηματογραφικό παραμύθι πρώτης γραμμής. (Ήδη η 20th Century Fox έχει αγοράσει τα δικαιώματα για τη μεταφορά του βιβλίου σε ταινία).
Το γεγονός ότι το βιβλίο ανήκει στην κατηγορία των μπεστ σέλερ δεν σημαίνει ότι είναι ευτελές. Κάθε άλλο. Είναι μελό, όμως δεν παίζει σαδιστικά με το συναίσθημα του αναγνώστη. Η τρυφερότητα, που ούτως ή άλλως αναδύει, μπορεί να είναι τεχνητή, όμως δεν είναι γλυκερή. Και ίσως ένας πιο εύστοχος, λιγότερο μακροσκελής τίτλος στα ελληνικά θα ήταν «Το φως που δεν βλέπουμε».
Ας μη γυρέψουμε λεπτές ψυχολογικές αποχρώσεις ή μια διεισδυτική πολιτική ανάληψη του ναζισμού ή της Αντίστασης. Μάλιστα, σε κάποιες σελίδες θα διακρίνουμε μια τάση εξομοίωσης της αγριότητας του χιτλερικού και του σοβιετικού στρατού, του τύπου «όλοι ίδιοι είναι». Ένα παραμύθι για ενήλικες είναι το Όλο το φως…, στην παράδοση των μεγάλων αφηγήσεων που αγγίζουν κάθε απροκατάληπτο αναγνώστη. Ένας Χάρι Πότερ για μεγάλους; Όχι ακριβώς, αφού εδώ η μαγεία είναι κατασκευασμένη με υλικά της πραγματικότητας, της Ιστορίας. Δεν είναι ένα λογοτεχνικό αριστούργημα, αλλά μας υπόσχεται αρκετές ώρες αναγνωστικής τέρψης. Κι αυτό, ιδίως στη ζόρικη και γκρίζα εποχή μας, δεν είναι λίγο.

Πέμπτη 25 Μαΐου 2017

Από την παρουσίαση του βιβλίου «ΟΛΑ ΓΙΑ ΚΑΛΟ» του Γιάννη Μακριδάκη στον Βόλο

Πέμπτη, Μαΐου 25, 2017
                     

  Γράφει η Λουΐζα Σολομών

Η άφιξη ενός συγγραφέα που διαβάζεις, που σου αρέσει, που είναι αναγνωρίσιμος δημιουργεί πάντα μια προσμονή και μια ανησυχία... Τον περιμέναμε το Γιάννη στο Βόλο. Είναι που μας αρέσουν τα βιβλία του, είναι που η γραφή του συνάδει με τη στάση ζωής του. Και ήρθε ζεστός, φιλικός, κάπως αμήχανος. Και όταν ενώνεται η αμηχανία αναγνώστη - δημιουργού, αρχίζει να υφαίνεται οικειότητα και ταύτιση. Και ό,τι προέκυψε ήταν μια μαγικά φιλική και ενδιαφέρουσα βραδιά.

Ήταν μια από τις καλύτερες παρουσιάσεις που έχω δει. Ένας από τους λόγους ήταν αυτή ακριβώς η οικειότητα, η αμεσότητα και το ζεστό κλίμα που δημιούργησε η συνομιλία μεταξύ αναγνωστών και συγγραφέα. Ουσιαστικές, μεστές οι παρατηρήσεις, ανθρώπινη επικοινωνιακή η ατμόσφαιρα.

Ο  Αποστόλης Μωραϊτόπουλος* πόσο αυθόρμητα συγκινητικά απάντησε "ναι" στην πρόσκληση-πρόκληση του Γιάννη Μακριδάκη να μη μιλάει από κάτω, αλλά να του κάνει παρέα δίπλα του! Ανέβηκε με συστολή και όμως ήταν βαθύς γνώστης του έργου και θα τον ζήλευαν προετοιμασμένοι για την περίσταση ομιλητές. Με συγκίνησε αυτή η συνομιλία , αυθόρμητη , ανθρώπινα αμήχανη, ισότιμη. Με την ίδια απροετοίμαστη οικειότητα ανέβηκε στο βήμα με τις διστακτικές και καίριες παρατηρήσεις της η δασκάλα μου στο Γαλλικό Ινστιτούτο (που φοβάμαι μη μεταφέρω λάθος το όνομά της μετά από τόσα χρόνια), και ο πάντα εύστοχος και απολαυστικός Θωμάς Κοροβίνης. Ένιωθα δίπλα μου τον  ετοιμόλογο ομιλητή Κώστα Καλημέρη να θέλει να πάρει μέρος στην κουβέντα και να μην τον αφήνει η αφωνία, που τον ταλαιπωρούσε εκείνη την ημέρα. Ήταν η παρέα που τον ακολούθησε από την έκθεση βιβλίου Θεσσαλονίκης και που αποδεικνύει ότι τους  ανθρώπους τους δένει η εκτίμηση, η αγάπη και η ανταλλαγή, απόψεων και συναισθημάτων. Να είστε καλά, ήταν πολύ όμορφη βραδιά. 

Δε θέλω να μιλήσω για το ίδιο το βιβλίο και τη συγγραφική ικανότητα του Γιάννη , το έκαναν πολύ καλύτερα άλλοι. Θέλω , όμως, να επισημάνω ότι τα θέματα που αγγίζει είναι αυτά που τον καίνε , που μας καίνε, που ανάμεσα στα άλλα εμπεριέχουν λυτρωτική για τον αναγνώστη κοινωνική ευαισθησία . Ένας άξονας του τελευταίου του βιβλίου είναι οι πρόσφυγες της σύγχρονης Χίου, στη φιλοξενία των οποίων συνέβαλε  ενεργά ο Γιάννης Μακριδάκης. Και αυτό το βιβλίο , λοιπόν , πέρα από τις λογοτεχνικές αρετές , μας θυμίζει  ακόμη ότι οι όμορφες ρηξικέλευθες ή παραδοσιακές θεωρίες μπορούν ήσυχα κι απλά να γίνονται πράξη.






*Αποστόλης Μωραϊτόπουλος:

«Χθες ήταν ο Μακριδάκης στον Βόλο για το καινούργιο του βιβλίο.
Τον βρήκα έξω, τον θερμοχαιρέτησα και του είπα ότι το διάβασα και μ' άρεσε πολύ.
Με πρότεινε αμέσως να το προλογίσω! Αυθόρμητα το δέχθηκα. Οποία τιμή... Μετά κρύος ιδρώτας. Έτρεμα. Η Αριστέα μου αναστατωμένη κι αυτή μου υπαγόρευε ...σκονάκια από την πίσω σελίδα. Τελικά όλα πήγαν καλά, ΟΛΑ ΓΙΑ ΚΑΛΌ! Σ' ευχαριστώ Γιάννη.»
(από ανάρτηση στο Facebook)

Κυριακή 30 Αυγούστου 2015

«Ο ταπεινός είναι ο πλούσιος που δεν κινδυνεύει από πτώχευση.» - (από βιβλίο του Δημήτρη Καραγιάννη)

Κυριακή, Αυγούστου 30, 2015
«Ο ταπεινός είναι ο πλούσιος που δεν κινδυνεύει από πτώχευση.» - (από βιβλίο του Δημήτρη Καραγιάννη)
Ο παιδοψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Καραγιάννης γράφει στο βιβλίο του, "Ρωγμές και Αγγίγματα", για το εάν ταπείνωση είναι, να είσαι γκρίζος άνθρωπος. Ένα συγκλονιστικό κείμενο…
 
«Τι μπορεί να σημαίνει η ταπείνωση σ' έναν κόσμο που έχει αυτοπροσδιορισθεί ως κοινωνία της αγοράς; Σε μια κοινωνία που, έχοντας ως στόχο της το κέρδος πουλάει το κάθε τί; Η διαφήμιση και το marketing δεν αφορούν μόνο κάποια καταναλωτικά προϊόντα, αλλά και την πολιτική, τις τέχνες, τον αθλητισμό, ακόμη και την φιλανθρωπία. Πώς μπορεί κάποιος, σε έναν κόσμο που έχει αποθεώσει την προβολή και τις δημόσιες σχέσεις, να αναφέρεται στην ταπείνωση δίχως να είναι γραφικός; Πώς να προβληθεί η ταπεινότητα ως αξία, όταν ο όρος ταπεινός παραπέμπει σ' έναν κακομοίρη, καημένο, μίζερο και απομονωμένο άνθρωπο, που δεν έχει επιτύχει κάτι σημαντικό ή, αν καταφέρει κάτι, δεν θα το χαρεί, αφού αν το αναγνωρίσει ως σημαντικό, τότε θα έχει υπερηφανευθεί; 

Είναι ταπεινός ο άνθρωπος που δεν έχει κοπιάσει επιμελημένα, ώστε να ολοκληρώσει ένα έργο; Είναι ταπεινός ο άνθρωπος που δεν έχει βιώσει έντονα ευχαριστιακά κάποιο τομέα της ζωής όπως εργασία, επιστήμη, τέχνες, σπορ, έρωτα, οικογένεια; Η αναγνώριση της προσπάθειας σημαίνει και το γκρέμισμα της πνευματικότητας; 
Είναι ταπείνωση το να είσαι γκρίζος άνθρωπος, δίχως έντονους τόνους και λαχτάρες; Ένας άνθρωπος που δε λαχτάρησε ποτέ να ανεβεί ψηλές κορφές, να ερωτευθεί, να ζήσει έντονα; 
Είναι ταπείνωση -αν θεωρείσαι επιφανής- το να καταδέχεσαι να συναναστρέφεσαι κάποιους λιγότερο σημαντικούς; 
Είναι ταπείνωση το να μιλάς περιφρονητικά για τα όποια χαρίσματά σου ή τις όποιες ικανότητές σου και να εξαναγκάζεις με τον τρόπο αυτό τους άλλους γύρω σου να σου επαναλαμβάνουν ακατάπαυστα το πόσο αξίζεις; 

Η ταπείνωση δεν απαιτεί προσπάθεια, καθώς αποτελεί τον καρπό της κατανόησης της ανθρώπινης ύπαρξης. Στο βαθμό που συνειδητοποιείται η μετοχή στην κοινή πανανθρώπινη μοίρα, η βεβαιότητα του θανάτου προσφέρεται ως μέτρο της ζωής. Όχι βέβαια ως παραίτηση από κάθε τι που μπορεί να ομορφαίνει και να χαριτώνει την ύπαρξη, αλλά ως μέτρο των ορίων της ύπαρξης. 

Η συνειδητοποίηση ότι κανείς δεν έχει πετύχει κάτι εντελώς μόνος του, αλλά ότι αυτό είναι αποτέλεσμα ενεργειών πολλών ανθρώπων, δίνει το μέτρο της γελοιότητας εκείνων που θεωρούν τον εαυτό τους αυθύπαρκτο. 

Πίσω από έναν επιστήμονα που έχει ανακαλύψει μια μοναδική, πρωτότυπη ανακάλυψη, έχει προϋπάρξει στο διάβα των αιώνων ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων που έχουν προσφέρει τις γνώσεις που του επέτρεψαν να στηριχθεί για να χτίσει και αυτός ένα ψηλότερο σκαλί. 

Πίσω από τον αθλητή που πρωτεύει, υπάρχει μια οικογένεια που του έχει συμπαρασταθεί, ένας ή πολλοί προπονητές που τον έχουν καθοδηγήσει, ομάδα φυσιοθεραπευτών και αθλητιάτρων που τον έχουν φροντίσει, οικονομικοί χορηγοί. Υπάρχει και το ταλέντο που μπορεί να διαθέτει, αλλά για το οποίο δε συνέβαλε περισσότερο από ό,τι κάποιος που βρέθηκε εκ γενετής σε ένα αναπηρικό αμαξίδιο. 

Η πραγματικότητα ότι κάποιος μπορεί να είναι πολύ πετυχημένος σ' έναν τομέα της ζωής δεν υποτιμά το γεγονός ότι σε άλλους τομείς της ζωής μπορεί να υποφέρει αισθητά και ότι αργά ή γρήγορα θα καταστραφεί ανεπανόρθωτα αν πιστεύει στην ψεύτικη παντοδυναμία του. 

Ο εγωισμός είναι μια φυλακή της ανθρώπινης φύσης, καθώς η κοινωνία με τους άλλους ανθρώπους είναι ο μοναδικός τρόπος ουσιαστικής διαμόρφωσης του ανθρωπίνου προσώπου. 

Αυτός που αδιαφορεί για τους άλλους ανθρώπους είναι τελικά ο χαμένος, γιατί δεν ολοκληρώνει την ύπαρξή του, αλλά αναπτύσσει επικίνδυνα μονομερώς κάποιες ιδιότητες ή δραστηριότητες του, π.χ. εμφάνιση ή οικονομική επιτυχία. Αυτή η επιτυχία του προσφέρει μια ψευδαίσθηση παντοδυναμίας, που προσωρινά του δίνει τη βεβαιότητα της πλήρους επιτυχίας και τη φαντασίωση ότι οι άλλοι άνθρωποι είναι πλασμένοι μόνο για να τον υπηρετούν και για να τον υμνούν. 

Αυτή η ψευδαίσθηση είναι μια αφόρητη απομόνωση. Ανεξάρτητα από τα πλήθη των ανθρώπων με τους οποίους επικοινωνεί, έχει απωλέσει τη δυνατότητα της ουσιαστικής επικοινωνίας. Σχετίζεται αγοραία με στόχο την επικράτηση. Σε κάποιους επιμέρους τομείς -πολιτική, αγορά του θεάματος- μπορεί να είναι επιτυχημένος και η εικόνα-είδωλο που έχει δημιουργήσει να πουλάει ισόβια, όπως το πορτραίτο του Dorian Gray, αλλά η ύπαρξή του να υποφέρει βασανιστικά από έλλειψη αυθεντικότητος. 

Ο εγωισμός είναι μια πανικόβλητη στάση εμπρός στα άπειρα μεγέθη των δισεκατομμυρίων γαλαξιών, και τρισεκατομμυρίων αστέρων του αχανούς σύμπαντος και τα απειροστά μεγέθη των νανομέτρων του DNA. 

O εγωισμός είναι η καταδίκη της ύπαρξης σε ισόβια δεσμά. Πρόκειται για μια επικίνδυνη θανατηφόρο νόσο της ανθρώπινης φύσης. Παράλληλα είναι από τις πλέον κακοποιημένες έννοιες, με αποτέλεσμα η αναφορά σ' αυτόν να γίνεται με τον πλέον διαστρεβλωτικό τρόπο. Εγωισμός δεν είναι η ανάδειξη των δυνατοτήτων του εαυτού, αλλά το κλείσιμο στα δεσμά του εαυτού. 

Η περιφρονητική στάση απέναντι στους άλλους ανθρώπους δεν αναπαριστά μια έκφραση δύναμης και σιγουριάς, όπως πολλοί φαντάζονται, αλλά έκφραση μιας εσωτερικής αναπηρίας που έχει απωλέσει την δύναμη της τρυφερότητας. Μιας εσωτερικής ερημιάς όπου τίποτα νέο δεν συντελείται, αλλά όλα είναι αφόρητα επαναλαμβανόμενα. Μιας κατεστραμμένης ουσιαστικά ζωής, όπου ισχύει το διαστροφικό ''κάνε την καταστροφή της χαράς σου, χαρά της καταστροφής''. 

Η κακομοιριά και η μιζέρια είναι μορφές εγωισμού που δεν είναι εύκολα αναγνωρίσιμες. Είναι το κλείσιμο στον μικρόκοσμο της αυτολύπησης, της παραίτησης, της αδικίας, της έλλειψης επιθυμιών, που δεν επιτρέπει το άνοιγμα στον άλλο άνθρωπο. 

Κατ' αυτόν τον τρόπο ερμηνεύονται οι ενέργειες των άλλων μέσα από τον ατομικό μικρόκοσμο της απογοήτευσης. Αναζητώντας το άλλοθι για τα προβλήματά τους στις κακές συνθήκες, στο μοιραίο, δεν ελπίζουν και συνεπώς δεν αναζητούν λύσεις για τις οποίες θα πρέπει να κοπιάσουν. Κλεισμένοι στη δυστυχία τους, την αυτοκατασκευασμένη δυστυχία τους, ηδονικά αναμασούν τα αρνητικά γεγονότα που έχουν ζήσει. Δικτατορίσκοι στη μικρή επικράτειά τους, δεν επιτρέπουν σε κανένα να αμφισβητήσει την ερμηνεία που οι ίδιοι προσφέρουν για την κακοδαιμονία τους. 

Ο ανταγωνιστικός τρόπος θέλει να αποδείξει την υπεροχή του απέναντι των άλλων. Οι άλλοι καταγράφονται ως αντίπαλοι που πρέπει να υπερκερασθούν. Η συνεργατική στάση της ταπείνωσης δεν αποτελεί προϊόν αδυναμίας αλλά συνειδητή επιλογή. 

Η ταπείνωση αρνείται τις ανασφάλειες που κρύβονται στην επιβεβαίωση, η οποία προσπαθεί να αποδείξει την μοναδικότητά της στην ατομικότητα. 

Η ταπείνωση, όταν γίνεται ως επιταγή, τότε χάνει την γνησιότητά της και καταντά μια γελοιογραφία.  
Ένας ταπεινολογών ψευδοταπεινόφρων δεν θα υποψιαστεί πόσο μακριά βρίσκεται από την αρετή. Θεωρεί ότι η ταπεινοφροσύνη καθορίζεται από κανόνες έκφρασης και συμπεριφοράς. Γι' αυτό ασχολείται επιμελώς με επιφανειακά στοιχεία που αφορούν την εξωτερική αισθητική των σχέσεων. Το νόημα της ταπεινοφροσύνης, που αφορά την κατανόηση της λειτουργικής ύπαρξης του ανθρώπου, στα πλαίσια της κοινωνίας των προσώπων, εκφυλίζεται σε αναζήτηση εξεζητημένων συμπεριφορών που εμποδίζουν την αυθεντικότητα στις σχέσεις. 

Ο Φαρισαίος όταν προσέρχεται στο ναό, δεν απευθύνεται σε κάποιους ανθρώπους με στόχο να υπερηφανευθεί. Η χρόνια ενασχόλησή του με την τήρηση των θρησκευτικών καθηκόντων του προσφέρει την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να αναφερθεί προς τον Θεό για τα σημαντικά έργα που έχει επιτελέσει. Έχοντας δηλαδή ασχοληθεί με τα επί μέρους, έχει κλειστεί στον μικρόκοσμό του και επομένως έχει χάσει το κριτήριο ακόμα και ως προς τον εαυτό του. Ο Φαρισαίος έχει ήδη τιμωρηθεί με το να είναι ικανοποιημένος από το πλαίσιο της αυτιστικής του μιζέριας. 

Η ταπεινοφροσύνη παίρνει τη μορφή της ελπίδας, καθώς οδηγεί στην κατανόηση του μέτρου. Αναζητά τη σοφία όπου κι αν κρύβεται. Κατέχει το νόημα, καθώς χαίρεται την κάθε ομορφιά, δίχως να απαιτεί να την κατέχει. Γι' αυτό ο ταπεινός είναι ο πλούσιος που δεν κινδυνεύει από πτώχευση. 

Η ταπείνωση αποτελεί ένα στοιχείο του ευχαριστιακού τρόπου βίωσης. Σημαίνει ότι μπορώ -συν Θεώ- να χαρώ, να γλεντήσω, να πανηγυρίσω το κάθε τι που μου έχει προσφερθεί από τον Θεό άμεσα ή έμμεσα, δίχως όμως να χάσω τη δυνατότητα να διακρίνω ότι αυτό αποτελεί τμήμα του όλου και ποτέ το όλον και το οριστικό. Μπορώ να χαίρομαι το κάθε υλικό ή πνευματικό γεγονός, αλλά μη χάνοντας τη σχέση μου με τους άλλους ανθρώπους. 


Η όποια επιτυχία μου είναι μια δυνατότητα να σχετιστώ μαζί τους πιο γνήσια. (Εμείς, αδελφέ μου, δεν τραγουδάμε για να ξεχωρίσουμε από τον κόσμο, τραγουδάμε για να συναντήσουμε τον κόσμο....) Διαφορετικά η επιτυχία θα αποτελεί μια τεράστια χαράδρα που θα με απομακρύνει, θα με αποξενώσει, θα με εγκλωβίσει και θα με τιμωρήσει. 

Η ταπείνωση δεν απαιτεί μια ξεχωριστή προσπάθεια, αλλά αποτελεί συνέπεια της σοφίας. Ο σοφός άνθρωπος δεν μπορεί παρά να αισθάνεται ταπεινά, καθώς γνωρίζει ότι η αλήθεια δεν είναι ατομική κατάκτηση, αλλά παράγεται στη διαπροσωπική αλληλαντίδραση. Ο σοφός Σωκράτης καταλήγει στο ''εν οίδα, ότι ουδέν οίδα'', όχι ταπεινολογώντας, αλλά κατανοώντας μέσα από τη σοφία του το άπειρο πεδίο της γνώσης. 

Ο γέροντας ασκητής λέει: ''είμαι ο χειρότερος των αμαρτωλών''. Αυτό δεν αποτελεί ταπεινολογία. Αποτελεί τη συνειδητοποίηση της προσωπικής αδυναμίας στη διάρκεια της ισόβιας άσκησής του. Είναι αυθεντικός, γιατί εκφράζει αυτό που αισθάνεται. Δεν αισθάνεται όμως κατάθλιψη σαν αποτυχημένος, αφού δεν βασίστηκε μόνο στις δικές του δυνάμεις. Έχει βιώσει την απίστευτη και ανείπωτη εμπειρία της συνάντησης με τη χάρη του Θεού και ο ουρανός του έχει φανερώσει την ομορφιά του, όπως ο έναστρος ουρανός φανερώνει το μεγαλείο του εκεί που δεν εμποδίζουν τα φώτα της πόλης.» 
 
 
-----------------------

Κυριακή 22 Μαρτίου 2015

Ήλιος με δόντια - Γιάννης Μακριδάκης

Κυριακή, Μαρτίου 22, 2015
Αν φτιάξουμε μια συνταγή στην οποία:
1)Παίρνουμε σαν βάση ένα άγνωστο στους πολλούς πολεμικό συμβάν στη Χίο, που συνέβη τον Φεβρουάριο το 1944. Στο λιμάνι της Χίου έχει αγκυροβολήσει ένα σουηδικό πλοίο υπό την αιγίδα του Ερυθρού Σταυρού, με σκοπό να φέρει τρόφιμα στο νησί. Οι Βρετανοί, θεωρώντας ότι μεταφέρει καύσιμα για τους Γερμανούς κατακτητές, επιτίθενται και βομβαρδίζουν το πλοίο. Εκείνη τη μέρα 16 άνθρωποι σκοτώνονται ενώ πολλοί τραυματίζονται. Αυτές οι απώλειες ήταν για το νησί οι μεγαλύτερες από τις έως τότε καταστροφές που είχαν φέρει στο νησί οι ίδιοι οι Γερμανοί κατακτητές!, 
2)Ανακαλύπτουμε και περιγράφουμε την ιστορία του λιμανιού της Χίου, τη ζωή γύρω από αυτό, την ταξική διαστρωμάτωση της κοινωνίας, με την φτωχολογιά αποκλεισμένη μέσα στο Κάστρο και τους υπόλοιπους έξω απ' αυτό, στο περίφημο Τρίγωνο και γύρω απ' το λιμάνι, όπως ήταν τότε κατά την περίοδο του μεσοπολέμου και τέλος 
3)Αναφερόμαστε και στην παρουσία του Αγγλικού παράγοντα αλλά και του αντιστασιακού κινήματος ενάντια στον κατακτητή,

τότε με τα παραπάνω, ένας συγγραφέας, το πολύ-πολύ που μπορεί να γράψει, είναι ένα αξιόλογο ιστορικό αφήγημα ή ιστορικό μυθιστόρημα. Όμως στον Γ.Μ. αυτά τα συστατικά δεν αρκούν, έτσι προσθέτει τα παρακάτω 4) και 5).

4)Τώρα προσθέτουμε στη συνταγή το απαραίτητο και αναζωογονητικό καρύκευμα, δηλαδή το κοινωνικοπολιτικό πρόταγμα, ή το μήνυμα που θέλει να υπηρετήσει το βιβλίο, τον βασικό λόγο για τον οποίο αξίζει  κανείς να κάνει τον κόπο να γράψει ένα βιβλίο -αν και πολλοί συγγραφείς το αρνούνται αυτό-, εφευρίσκοντας έναν ήρωα περιθωριακό, θηλυπρεπή, κατατρεγμένο, που ξεχωρίζει απ' τη μάζα σαν την μύγα μέσα στο γάλα, που βολοδέρνει μια ζωή προπιλακιζόμενος και απορριπτόμενος από τον κοινωνικό του περίγυρο - μια καθαρή περίπτωση Bulling όπως αυτή που βιώσαμε πρόσφατα στην τραγική περίπτωση του Βαγγέλη Γιακουμάκη απ' την Κρήτη. Έτσι το καθαρό μήνυμα εδώ του Γ.Μ. είναι να καυτηριάσει αυτή την συμπεριφορά του περίγυρου και της κοινωνίας γενικότερα, απέναντι σ' αυτά τα υπερευαίσθητα, ξεχωριστά και περιθωριακά άτομα.

5)Τέλος δεν έχουμε παρά τελευταία να προσθέσουμε το απαραίτητο λαδάκι στην συνταγή μας, στην περίπτωσή μας, μια εκπληκτική μυθοπλασία και μια μαεστρική οργάνωση της ύλης, ένα μαστερ-πλαν όπως θα λέγαμε ελληνιστί. Στο βιβλίο αυτό, είναι τόσο πειστική η μυθοπλασία και η οργάνωση της ύλης, που ενώ το διαβάζεις όλο, διαβάζεις και την τελευταία σελίδα του συγγραφέα, στην οποία ο ίδιος επεξηγεί ποια απ' όλα αυτά που διαβάσαμε ήταν υπαρκτά πρόσωπα και ιστορικά γεγονότα, έχεις άρνηση να αποδεχθείς ότι π.χ. ο Κωσταντής δεν υπήρξε ποτέ πραγματικά!

Την παραπάνω συνταγή μόνο ένας ταλαντούχος και προικισμένος μάστορας του Λόγου της Ζωής και της Γραφής σαν τον Γιάννη Μακριδάκη, μπορούσε να επιλέξει και με επιτυχία να πραγματοποιήσει. Έτσι λοιπόν ο Γ.Μ., για άλλη μια φορά κεντώντας  διπλοβελονάκι γράφει το υπέροχο "Ήλιος με δόντια"!

Τελείωσα το βιβλίο μόλις 2 μέρες πριν ανακαλύψουν το πτώμα του αδικοχαμένου παιδιού του Βαγγέλη Γιακουμάκη από την Κρήτη. Δεν περίμενα τόσο σύντομα και τραγικά  να επαναληφθούν παρόμοιες καταστάσεις σαν αυτές που αναφέρονταν στο βιβλίο, κοντολογίς δεν περίμενα τόσο γρήγορα να επιβεβαιωθούν οι φόβοι του συγγραφέα. Έτσι κατάλαβα πιο βαθιά μέσα μου τον πόνο και τα βάσανα που βίωσε ο δυστυχής Βαγγέλης, ίδια κι όμοια μ' αυτά που βίωνε τόσα χρόνια κι ο ήρωας Κωσταντής του βιβλίου. Αυτό συνετέλεσε στο να καταλάβω το μεγαλείο του συγγραφέα, -που άλλωστε αυτός είναι μεταξύ των άλλων κι ο ρόλος του-, να προβλέπει, να αναλύει και να καυτηριάζει το κακό.

Έτσι την αποφράδα εκείνη Κυριακή, στις 15/3/2015, ένοιωσα την ανάγκη να γράψω την παρακάτω ανάρτηση:

Δεν πέρασαν παρά μόνο 7 λεπτά και είχα την τιμή, να μου απαντήσει προσωπικά ο ίδιος ο συγγραφέας:


Ήταν σωστό που -κατά τύχη- διάβασα πρώτα το βιβλίο αυτό και μετά τη "Η μητέρα του σκύλου" του Π. Μάτεσι, -βιβλίο αληθινά κλασσικό για την σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία-, που αναφέρεται επίσης στο ίδιο θέμα το bulling και έτσι μπόρεσα λογοτεχνικά να πάω, απ' τον θετικό στον υπερθετικό βαθμό αξιολόγησης των δυο βιβλίων. Είμαι σχεδόν απόλυτα σίγουρος πως το βιβλίο "Η μητέρα του σκύλου" του Π. Μάτεσι, απετέλεσε τον μπούσουλα ή την αφορμή για την συγγραφή αυτού του βιβλίου.

Δεν θέλω να μαρτυρήσω πολλά πράγματα ακόμη από την υπόθεση του βιβλίου. Θέλω να πω μόνο, πως για μένα και αυτό όπως και τα άλλα 3 βιβλία του που διάβασα, δηλαδή "Τη δεξιά τσέπη του ράσου", "Η άλωση της Κωσταντίας", και "το ζουμί του πετεινού", αποτελούν πολύτιμα μαργαριτάρια στο βιβλιοιστορικό μου ρεπερτόριο.

Και σ' αυτό του το βιβλίο, η φαντασία και η ευρηματικότητα του Γ.Μ στην μυθοπλασία. όπως προανέφερα, είναι κάτι που σε καθηλώνει. Κι όλο αυτό είναι συνδυασμένο με ιδιαίτερο σεβασμό και με απόλυτη συσχέτιση με την ιστορική πραγματικότητα. Έτσι ο αναγνώστης πληροφορείται τη φυσιογνωμία μιας ολόκληρης βιωμένης ιστορικής μνήμης, όπως την καταστροφή της Σμύρνης, τη δικτατορία του Μεταξά, την ζωή στην κατοχή, ακόμη και τη τοπική λαϊκή αντίσταση στη Χίο αλλά και τη σχέση των Άγγλων μ' όλα αυτά. Όταν τα βάλεις όλ' αυτά όπως ο Γ.Μ. μαστορικά μαζί, τότε παράγεις σαν αποτελέσματα έναν τέλειο μύθο και μια σφιχτή πλοκή όπως συμβαίνει κατά κόρον στο βιβλίο αυτό. Και όλο αυτό το σκηνικό συνδυάζεται με την ζωή του βασικού ήρωα Κωνσταντή, που βέβαια δεν έχασε τη ζωή του, αλλά παραφρόνησε όταν είδε ανάμεσα στους νεκρούς του βομβαρδισμού τον θετό του ουσιαστικά πατέρα τον Μαστρο-Μιμήκο, -που άτυπα τον υιοθέτησε- και τον μόνο άνθρωπο που αγαπούσε, τον Απόστολο. Για όλα αυτά τα γεγονότα, αφήνει τον Κωσταντή ο συγγραφέας σε πρώτο πρόσωπο να ανασυνθέσει στη μνήμη του, μιλώντας κάθε Σάββατο ξανά και ξανά μπροστά στον καθρέφτη, με ένα λόγο αστείρευτο, χειμαρρώδη, προσπαθώντας να ξαναθυμηθεί τι ακριβώς συνέβη.

Αυτό όμως που μοιάζει να τον ενδιαφέρει δεν είναι  μόνο  η ιστορία  και η καταγραφή ενός σχεδόν άγνωστου στους πολλούς πολεμικού συμβάντος στο λιμάνι της Χίου αλλά η παρουσίαση του παράδοξου ήρωα του. Τον ενδιαφέρει περισσότερο να σκηνοθετήσει την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής και της κοινωνίας και τη σχέση του ομοφυλόφιλου ήρωα μαζί τους που φτάνει τελικά να γίνει αποδεκτός τόσο από μια αντιστασιακή ομάδα όσο και από την ίδια την εκκλησία, γεγονός που από μόνο του προκαλεί με την αντίφασή του. Τι είναι τελικά ο Κωνσταντής; Είναι ένας άνθρωπος που καταφέρνει από αποδιοπομπαίος τράγος  της μικρής κοινωνίας να γίνει ακόμη και ιερέας παρά τη γνωστή του ιδιαιτερότητα ή ένα πρόσωπο ψυχικά διαταραγμένο που βιώνει μια σκληρότητα από την κοινωνία γύρω του, έναν παρανοϊκό εγκλεισμό στους  ηθικούς κώδικες της εποχής του και στην προσωπική του διαταραχή;  Και το ίδιο το βιβλίο είναι τελικά η συνειρμική αφήγηση μιας προσωπικής ιστορίας που χάνεται στη δίνη της ιστορικής πραγματικότητας ή η καταγραφή των παράπλευρων απωλειών που οι κοινωνικοί κώδικες της ηθικής μιας συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου έφεραν και πόσο διαχρονικές μπορεί να είναι αυτές;[από την Τέσυ Μπάιλα]


Για τον Γιάννη Μακριδάκη

Ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου, είναι σήμερα μόνο 40 χρονών, και έχει γράψει ήδη 11 επιτυχημένα βιβλία. Όμως ο Γ.Μ. δεν είναι μόνο ένας επιτυχημένος συγγραφέας, είναι συγχρόνως βιοκαλλιεργητής, ακτιβιστής, στοχαστής, πολιτικός σχολιαστής, έχει φτιάξει το απλεπιστήμιο, είναι ένας πανεπιστήμων με την αρχαιοελληνική αριστοτελική έννοια του όρου, με το δικό του όραμα, την δικιά του ουτοπία. Προσωπικά, εκτιμώ απεριόριστα τον Γ.Μ. και αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με το λογοτεχνικό του έργο. Δυστυχώς τέτοιοι άνθρωποι δεν υπάρχουν πολλοί στην Ελλάδα, μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι συμφωνώ σε όλα μαζί του -ιδίως σε κάποιους από τους πολιτικούς σχολιασμούς του.

Η εκτίμησή μου μεγάλωσε ακόμα περισσότερο, όταν πληροφορήθηκα προχθές ότι αρνήθηκε να συμμετάσχει σε εκδήλωση του Ιανού. Ιδού το κείμενο που παραθέτει ο ίδιος:
«Μου τηλεφώνησε ο υπεύθυνος του Ιανού και μου είπε ότι θέλουν να μου κάνουν αφιέρωμα. Έχουν κάνει, είπε, αφιερώματα σε πολλούς γνωστούς σύγχρονους Έλληνες συγγραφείς, μου τους απαρίθμησε κιόλας έναν προς ένα και μία προς μία και κατόπιν με ρώτησε αν θέλω να πάω κι εγώ, και πότε.
Τον ευχαρίστησα τον άνθρωπο που με σκέφτηκε αλλά του απάντησα ότι έχω ιδεολογικό πρόβλημα με τον Ιανό, δεν συμφωνώ με τις πρακτικές, τις οποίες μαθαίνω από διάφορες καταγγελίες του σωματείου εργαζομένων στον χώρο του βιβλίου, ότι εφαρμόζει ο ιδιοκτήτης του στους εργαζόμενους, συνεπώς δεν μπορώ να δίνω άλλοθι σε αυτές με την παρουσία μου εκεί, άρα ότι δεν θέλω να μου κάνουν αφιέρωμα.
Με ευχαρίστησε κι αυτός και μου είπε ότι αυτήν ακριβώς την απάντηση περίμενε από μένα…
Καλό αυτό.
Το καταγράφω το περιστατικό επειδή όλα αυτά πρέπει να καταγράφονται. Προς γνώση των πάντων. Διότι αυτό που θίγεται όλα αυτά τα χρόνια είναι η αξιοπρέπειά μας και έχουμε χρέος να την υπερασπιζόμαστε με κάθε τρόπο αλλά και να στηρίζουμε έμπρακτα όσους την υπερασπίζονται και όσους δέχονται επιθέσεις επ’ αυτής».
Τελευταία πληροφορήθηκα ότι το ίδιο έκανε και ο δικός μας Κοροβίνης, μπράβο λοιπόν και σ' αυτόν!

Προσωπικά τον γνώρισα πέρυσι όταν ήρθε να μιλήσει για το κίνημα του Νερού  στον Βόλο και του έσφιξα το χέρι. Του υποσχέθηκα ότι αν μπορέσω οικονομικά, θα προσπαθήσω φέτος το καλοκαίρι να τον επισκεφτώ στην Χίου, στο μούρκι του. Ελπίζω να τα καταφέρω και να έχει το χρόνο να με δεχτεί έστω για λίγο.

Αποστόλης Μωραϊτόπουλος (AMOR)

Σάββατο 7 Μαρτίου 2015

Ο παλαιός των ημερών, Παύλος Μάτεσις, Καστανιώτης 1994

Σάββατο, Μαρτίου 07, 2015
Ο παλαιός των ημερών, Παύλος Μάτεσις, Καστανιώτης 1994
[Ένας πολύ σημαντικός Έλληνας συγγραφέας, ο Παύλος Μάτεσις, έφυγε από τη ζωή τον Ιανουάριο του 2013. Σαν μνημόσυνο, αναδημοσιεύω μία κριτική για το βιβλίο του Ο Παλαιός των Ημερών*, από το περιοδικό Οδός Πανός, τχ. 85, 1996]

Ο Παλαιός των Ημερών του Παύλου Μάτεσι είναι μία περιδιάβαση στην Ελλάδα που έφυγε, στην Ελλάδα με τις μνήμες του Βυζαντίου και των χρόνων της τουρκοκρατίας, στη λαϊκή Ελλάδα μιας εποχής σχετικά πρόσφατης, που μας φαίνεται όμως πάρα πολύ μακρινή. Ωστόσο, δεν μπόρεσα να δω το βιβλίο παρά σαν μαρτυρία και αλληγορία για τη σημερινή Ελλάδα του τέλους της δεύτερης χιλιετίας, την Ελλάδα που επιστρέφει στον μυστικισμό και τον ανορθολογισμό και επιζητεί κάθε στιγμή το θαύμα. «Αχόρταγοι για θαυματουργήματα», κατά την ειρωνική διατύπωση του συγγραφέα (σελ. 131).

Στον «Παλαιό των Ημερών» παρατηρούμε από τη μία πλευρά την ανάγκη του μέσου ανθρώπου για θαύματα, μαζί με την αφέλεια και την ευκολοπιστία του, και από την άλλη τον εσωτερικό λαβύρινθο και το αδιέξοδο στο οποίο περιέρχονται εκείνοι που οι συνθήκες και κάποια ιδιαιτερότητα τούς κατέστησαν «χαρισματικούς» και ημίθεους στη συνείδηση του λαού. Οι άνθρωποι αυτοί, αρχικά με τη θέλησή τους και στη συνέχεια σαν άβουλα πρόσωπα ενός δράματος, απομονώνονται στον μύθο που με τόσο κόπο και θυσίες είχαν προσπαθήσει να δημιουργήσουν. Όταν και αν διαισθανθούν την απάτη, με την οποία είχαν ξεγελάσει τους άλλους μα και τον ίδιο τους τον εαυτό, είναι πλέον αργά. Η «ύβρις» έχει συντελεστεί.

Αν προσπαθήσει κανείς να ανακαλύψει τις πηγές και τα «πηγάδια» απ’ όπου αντλεί το υλικό και τη θεματολογία του ο συγγραφέας, θα βρεθεί μπροστά σε ένα μωσαϊκό, που αποτελείται από τα πιο ετερόκλητα συστατικά στοιχεία. Υπάρχουν αναφορές στον Όμηρο, στον αρχαίο μύθο του Διονύσου Ζαγρέως, στις Βάκχες του Ευριπίδη, στα συναξάρια, στις λεγόμενες «λαϊκές φυλλάδες», στα επίσημα και στα απόκρυφα ευαγγέλια, στις βιογραφίες του αγίου Κοσμά του Αιτωλού, στο Άρωμα του Patrick Suskind και σε πλήθος άλλων κειμένων, που μόνο ο συγγραφέας θα μπορούσε ίσως να απαριθμήσει. Όσον αφορά στη λογοτεχνική παράδοση, το μυθιστόρημα θυμίζει τον «μαγικό ρεαλισμό» κάποιων πεζογράφων της Λατινικής Αμερικής.

Η οικονομία του έργου, με την πολλαπλή και διαρκή προσβολή κατά της θείας και της φυσικής δικαιοσύνης και με την κάθαρση που ακολουθεί, είναι εκείνη της αρχαίας τραγωδίας. Το κύριο εύρημα του συγγραφέα, η απάτη που συντελείται σε βάρος του Ελισσαίου από το πρόσωπο που εμπιστεύεται περισσότερο, αφορά στη δύναμη της υποβολής και στη μεταμόρφωση ενός αδύναμου, αδικημένου ανθρώπου που θέλει να εκδικηθεί.

Μια άλλη, ιδιαίτερα ευρηματική, σύλληψη του συγγραφέα είναι το σύνολο της ιστορίας του μετανάστη από την Αμερική, που επιστρέφει στο χωριό. Όλη η διήγηση μού φάνηκε αλληγορική. Αυτό που έδωσαν οι Έλληνες στον σύγχρονο δυτικό κόσμο, το πήραν πίσω σε κάποιες περιπτώσεις παραλλαγμένο, σάπιο και αρρωστημένο. Οι νεότεροι Έλληνες, που περίμεναν πολλά από τον αμερικάνικο πολιτισμό, επένδυσαν στον δυτικό τρόπο ζωής ό,τι πιο πολύτιμο είχαν και για χάρη του αρνήθηκαν μία συνεχή παράδοση χιλιετιών. Μα ο πολιτισμός αυτός, ή μάλλον το υποκατάστατό του που εισήχθη στη χώρα μας, «μόλυνε» όχι μόνο τις κοινωνικές και ερωτικές σχέσεις και τις οικονομικές διαδικασίες, αλλά -το κυριότερο- και την τρυφερή ψυχή των παιδιών. Οι γλυκές καραμέλες που ο «Αμερικάνος» μοίραζε στα παιδιά, έκρυβαν μέσα τους ένα ισχυρό δηλητήριο, που μετέδιδε τη θανατηφόρα αρρώστια, φορέας της οποίας ήταν ο ίδιος. Εξαιτίας της αναμονής του μεγάλου κέρδους όλοι γελάστηκαν και ως τον θάνατό του ήλπιζαν σε ονειρικό οικονομικό αντίκρισμα των θυσιών τους. Έπρεπε να πεθάνει, για να διαπιστώσουν ότι ήταν πιο φτωχός από εκείνους, ότι δεν είχε να τους προσφέρει τίποτα, ότι τους είχε εξαπατήσει. Αναμένοντας τον σύντομο θάνατό του, που όμως καθυστερούσε τραγικά, του χάρισαν ό,τι πιο πολύτιμο είχαν, από χρήματα και υλικά αγαθά μέχρι τις ανήλικες -δώδεκα και δεκατριών χρόνων- κόρες τους. Ανταγωνίζονταν μάλιστα με τίνος την κόρη θα κοιμηθεί ο «ξένος», ενώ παρίσταναν όλοι τους ανήξερους στις κοινές συναναστροφές. Μια ηλικιωμένη γυναίκα, φορέας και προσωποποίηση της αρχέγονης παράδοσης, που είχε μείνει ανεπηρέαστη από όλα τα παραμύθια και τις κοροϊδίες του «Αμερικάνου», παίρνει την απόφαση να τον σκοτώσει.

Ο Παύλος Μάτεσις δουλεύει την ελληνική γλώσσα με πρωτότυπο και επιτυχημένο τρόπο: την αποδεσμεύει συνειδητά από τους απόλυτους κανόνες των εγχειριδίων γραμματικής και συντακτικού και την επαναφέρει σε ένα επίπεδο που αγγίζει τη ζωντάνια του προφορικού λόγου. Δεν παραβλέπει την ιστορία αυτής της γλώσσας και χρησιμοποιεί με κάθε ευκαιρία, με φυσικό τρόπο, παλαιότερους τύπους και λέξεις που έχουν σχεδόν ξεχαστεί. Παρά το πλήθος των αναφορών σε κείμενα και συγγραφείς, δημιουργεί έναν κόσμο μαγικό και εντελώς ανεξάρτητο από τις πηγές, οι οποίες αποτέλεσαν την πρώτη ύλη του μυθιστορήματος.

Παραθέτω δύο τυχαία αποσπάσματα από το βιβλίο, που επιβεβαιώνουν το πόσο εμπνευσμένα και ποιητικά χρησιμοποιεί τις λέξεις ο Μάτεσις: «Ο ίδιος που εποίησε τον κόσμο, ο ίδιος ωσαύτως εποίησε και τον θάνατο. Τη ζωή δεν μπορείτε να την αποφύγετε, είναι μεταδοτική, σαν θανατηφόρο μόλεμα. Πηγαίνετε στα σπίτια σας οι ζωντανοί. Τον άλλο Μάρτη να γυρίσετε» (σελ. 143). «Κάτι ωραίο φτάνει, είπε το άλλο πρωί ο Ζάγρος ξυπνώντας. Τι είναι αυτό το ωραίο που μοσκοβολάει έτσι, η άνοιξη ξανάρχεται, παραμέρισε το καλοκαίρι και γυρίζει ξανά, η άνοιξη είναι που μοσκοβολάει; Ή εγώ;» (σελ. 173).



~~~§§§~~~

...
«Αχόρταγοι για θαυματουργήματα», χαρακτηρίζονται από τον Μάτεσι οι άνθρωποι κι εδώ ακόμα περισσότεροι οι Έλληνες, όχι μόνοι εκείνοι οι ήρωες μιας παλιάς Ελλάδας, αλλά και οι σύγχρονοι που εγκλωβισμένοι στην αναμονή της εκ δύσης θαυματουργικής προόδου τους δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι αυτά που έδωσε ο δικός τους πολιτισμός στη δύση επιστρέφουν τώρα αρρωστημένα κι απατηλά, όπως ο Ελληνοαμερικανικός μετανάστης που επιστρέφει στο χωριό. Ωστόσο η όλη πνοή του βιβλίου αυτού συνοψίζεται στα λόγια του ίδιου του συγγραφέα: «Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει και ποτέ δεν ανασταίνεται».

Ο Παλαιός των Ημερών στην Παλαιά Διαθήκη είναι μια άλλη ονομασία του Θεού ή κατά την Καινή Διαθήκη αναφέρεται στη θεία φύση του Χριστού. Εντέχνως και σκοπίμως ο Μάτεσις χρησιμοποιεί αυτόν τον τίτλο και με τον Παλαιό των Ημερών σατιρίζει τη θρησκοληψία και τον τρόπο με τον οποίο αυτή μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους σε ενέργειες καθόλα παράλογες και οπωσδήποτε απομακρυσμένες από κάθε ρεαλισμό.

Ο Μάτεσις ωστόσο δεν περιορίζεται μόνο στη θρησκεία, σε βιογραφίες αγίων και συναξάρια για να καταδείξει, αλληγορικώς τελικά, σύγχρονα και άκρως επίκαιρα ζητήματα αλλά η θεματολογία του αντλεί υλικό από αρχαίους μύθους, από τον Όμηρο, από τον Ευριπίδη και πλήθος άλλων κειμένων που «ο προσεκτικός και καλλιεργημένος αναγνώστης», στον οποίο απευθύνεται ο Μάτεσις, θα αναγνωρίσει και θα αντιληφθεί την ευρηματικότητα της διακειμενικότητας, της συμβολικής σύνδεσης και της αλληγορικής διάστασης προσώπων και καταστάσεων. Θα εντοπίσει οτι οι συνήθεις προκαταλήψεις, δεισιδαιμονίες και βασκανίες μπορούν απλώς να μεταμφιέζονται και να είναι παρούσες υπό άλλη μορφή –αν όχι την ίδια- σε όλες τις εποχές.

Οι τόσες πολλές γκροτέσκες αναφορές και η αριστοτεχνική κομψότητα της γλώσσας και του ύφους του Μάτεσι συμβάλλουν στη δημιουργία ενός μωσαϊκού που είναι δύσκολο να εξακριβωθούν όλες οι ερμηνείες και οι  συμβολισμοί που ο συγγραφέας χρησιμοποίει προκειμένου να καταστήσει σαφές το νόημά του. Με σαρκαστική διάθεση και καυστικό χιούμορ ο Μάτεσις έχει δηλώσει ότι «οι δρόμοι στα βιβλία είναι κακοτράχαλοι- ιδιαίτερα στον Παλαιό των Ημερών». Τα υπερφυσικά γεγονότα, η παραδοξολογία και ο μυστικισμός που διαπνέουν το βιβλίο αποδεικνύουν του λόγου του το αληθές.

Μεγάλο απόσπασμα της Μαρίας Φιλίππου


~~~§§§~~~

[...]
Η ταξινόμηση των υπερφυσικών στοιχείων στο έργο του Μάτεσι δεν είναι εύκολο εγχείρημα. Ο συμφυρμός καταστάσεων διατρέχει μεθοδικά το σύνολο του ματεσικού έργου. Χρονικές βαθμίδες συμφύρονται μεταξύ τους. Στο μυθιστόρημα Σκοτεινός Οδηγός η ηρωίδα Μυρτάλη, γεφυρώνοντας το παρόν με το παρελθόν, έχει τη δυνατότητα να αντικρίζει ιστορικές πόλεις της Μεσογείου, επίσης τον Δαίδαλο και τον Ίκαρο που πετούν στον ουρανό, μπορεί ακόμη να κατεβαίνει στον Άδη ή να συναντιέται στο σύγχρονο παρόν με τις αρχαίες Ερινύες. Πολύ εντυπωσιακότερος είναι ίσως ο συμφυρμός των χρονικών βαθμίδων γύρω από το πρόσωπο του Μύρτου, ήρωα που απαντάται τόσο στο ομότιτλο μυθιστόρημα όσο και στον Αλδεβαράν. Ο Μύρτος στο ομότιτλο μυθιστόρημα είναι ένα οκτάχρονο παιδί που κοιμάται συνεχώς από τη γέννησή του. Χρονικά τοποθετείται στα 1940. Ο Μύρτος στον Αλδεβαράν είναι ένας εικοσιπεντάχρονος νέος. Χρονικά τοποθετείται στη νέα χιλιετία, είναι δηλαδή ήρωας σύγχρονος. Το «προκλητικό» με τους δύο ήρωες, που επιβεβαιώνει ακριβώς και το συμφυρμό των χρονικών βαθμίδων, είναι πως έχουν τα ίδια στοιχεία ταυτότητας: κοινή νησιώτικη καταγωγή, κοινούς συγγενείς – δύο δίδυμους θείους που ξεπερνούν τα ενενήντα τους χρόνια, κοινά περιουσιακά στοιχεία, κοινή ευωδιά στην ανάσα και στο κορμί τους και, φυσικά, κοινό όνομα, και μάλιστα όνομα σπάνιο, όχι συνηθισμένο. Παρ’ όλα αυτά απέχουν μεταξύ τους περίπου μισόν αιώνα!


Μια δεύτερη κατηγορία συμφυρμού είναι αυτή των διαφορετικών τόπων. Ήδη από τον Σκοτεινό Οδηγό προκύπτει πως ένας μεταφυσικός τόπος, ο Άδης, γίνεται τόπος προορισμού για ένα φυσικό πρόσωπο, τη Μυρτάλη. Στην Ύλη Δάσους σπίτια αποκτούν την έκταση μιας ολόκληρης επαρχίας, συναιρώντας στη φυσική τους ύπαρξη μια περιορισμένη έκταση, εκείνη δηλαδή των ίδιων των σπιτιών, με ένα αχανές τοπίο, αυτό δηλαδή μιας ολόκληρης επαρχίας! Αντίστοιχα στο Πάντα Καλά η ηρωίδα Αρσενία βλέπει έναν άντρα που της απευθύνεται από απόσταση τριάντα χιλιομέτρων (!), σ’ ένα ακόμη παράδειγμα συμφυρμού των χώρων.

Ένας από τους πιο περίεργους συμφυρμούς στο έργο του Μάτεσι είναι αυτός των έμψυχων με τα άψυχα. Στο διήγημα Ύλη Δάσους της ομότιτλης συλλογής ο ήρωας «παλιώνει», μεταφέρεται σε παλαιοπωλείο κι εκεί, με το πέρασμα του χρόνου, μετατρέπεται σε ξύλινο γλυπτό!

Ο συμφυρμός μύθου-πραγματικότητας είναι ένας ακόμη σημαίνων συμφυρμός, όπου ως μύθος λογίζονται τα πρόσωπα των έργων του συγγραφέα, ενώ ως πραγματικότητα ο ίδιος ο συγγραφέας. Έτσι, στο Πάντα Καλά ο ίδιος ο συγγραφέας του μυθιστορήματος, δηλαδή ο Παύλος Μάτεσις, κερνά καφέ στην ηρωίδα του Αρσενία, προσφέροντάς της το θαύμα που εκείνη ζήτησε, κι ενώ η Αρσενία τον κοιτά να περνά τον απέναντι δρόμο! Στο ίδιο μυθιστόρημα η Ρουμπίνη, που πρωταγωνιστούσε στη Μητέρα του Σκύλου, κρατά στα χέρια της το βιβλίο του Μάτεσι στο οποίο η ίδια πρωταγωνιστεί, ενώ γνώση του μυθιστορήματος έχει και η φαρμακοποιός Βασιλεία! Στο διήγημα «Για ώρα ανάγκης» της συλλογής Ύλη Δάσους ο ήρωας γνωρίζει το διήγημα «Το ηλιοτρόπιο» της ίδιας συλλογής. Με άλλα λόγια, τα φανταστικά πρόσωπα του λογοτεχνικού μύθου έχουν γνώση του δημιουργού τους και του έργου του, που είναι ωστόσο υπαρκτά, όχι φανταστικά! Μάλιστα, η ηρωίδα Μυρτάλη στον Σκοτεινό Οδηγό αφήνει τα σημάδια της στον κόσμο του συγγραφέα και κάνει ολόκληρη συζήτηση με τη Ρουμπίνη, που εμφανίζεται και εδώ, για το αν είναι «ύπαρξη υπαρκτή» και για το αν μπορεί να γίνει στην περίπτωση που δεν είναι, κάτι που στο τέλος το κατορθώνει!
Ο συμφυρμός του κόσμου των μυθιστορημάτων με τον κόσμο τον πραγματικό, πέρα από την έκπληξη που προκαλεί, γεννά και προβληματισμούς αναφορικά με το τι είναι πραγματικό και τι όχι. Όταν οι ήρωες αφήνουν το στίγμα τους στον κόσμο του συγγραφέα, θα ’ταν δύσκολο να αμφισβητηθεί η πραγματική τους ύπαρξη. Από την άλλη, μήπως δεν είναι αληθινός ούτε ο ίδιος ο συγγραφέας αν δεν είναι αληθινοί οι ήρωές του, από τη στιγμή που συμπλέκεται στην ίδια διάσταση μαζί τους; Ο Μάτεσις βάζει δυναμίτες στις βεβαιότητες και τις κλονίζει. Παράλληλα όμως, δικαιώνοντας σαν πιθανό οποιοδήποτε ενδεχόμενο, ακόμη και το πλέον παράδοξο, βάζει δυναμίτες και σε κάθε αβεβαιότητα. Έτσι, βεβαιότητα κι αβεβαιότητα μοιάζουν εξίσου πιθανές, και το ερώτημα τι είναι πραγματικότητα και τι μύθος υποβιβάζεται σε ερώτημα χωρίς νόημα.
Η παραπάνω απόπειρα ερμηνείας μιας πολύ μικρής πτυχής του έργου του Μάτεσι δεν είναι τίποτε περισσότερο από την «ψύχωση» του υποφαινόμενου φιλολόγου να «αποκρυπτογραφήσει» οπωσδήποτε τα μυστήρια του ματεσικού σύμπαντος. Η «ερμηνεία» αυτή ίσως φαντάζει πρόκληση, εφόσον ο Μάτεσις αποποιείται την εκλογίκευση του έργου του, είναι ωστόσο μία «ερμηνεία» που επί της ουσίας δεν ερμηνεύει τίποτα, αφού αφήνει ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα. Έτσι συμπορεύεται με τη στόχευση του Μάτεσι για «α-σημία» στο έργο του, δηλαδή για απουσία οποιουδήποτε συμβολισμού από τις καταστάσεις που περιγράφει.
Εφόσον τα πράγματα έχουν έτσι, δηλαδή απλώς τελούνται, καμία απόπειρα εκλογίκευσης δεν ευσταθεί. Μόνη δυνατότητα είναι να προσεγγίζεται το έργο του Μάτεσι με τον ίδιο τρόπο που θα προσεγγιζόταν μια μουσική σύνθεση: ακούγοντας κι απολαμβάνοντας, πέρα από κάθε προσπάθεια ερμηνείας. Η μόνη αποδεκτή προσέγγιση λοιπόν γίνεται με κριτήρια αισθητικά.
[...]


 
~~~§§§~~~

Αν και βιβλιοφάγος αισθάνομαι πολύ μικρός και άτυχος που τόσο αργά ανακαλύπτω έναν πολύ μεγάλο σύγχρονο Έλληνα συγγραφέα, τον Παύλο Μάτεσι! Τον "Παλαιό των ημερών", τον ξαναδιάβασα δεύτερη φορά μέσα σε λίγο χρόνο και ξαναγοητεύτηκα. Είναι ένα μυθιστόρημα, που διαβάζεται σαν παραμύθι. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι μοναδική. Η μυθοπλασία του συγγραφέα σε καθηλώνει και σε συναρπάζει σαν μικρό παιδί, γιατί τα πάντα όσα περιγράφονται είναι συνάμα αληθινά και σουρεαλιστικά, φυσικά και υπερφυσικά, ζωντανοί και νεκροί γίνονται ένα κ.α.: οι άνθρωποι αποκτούν θεϊκές ιδιότητες, την άλλη στιγμή γίνονται πάλι ανθρώπινοι με την χειρότερη ζωόδική τους ιδιότητα, τα φυσικά φαινόμενα εξανθρωπίζονται -παίρνουν ζωή- η φυσιολογική ροή των πραγμάτων τη μια τηρείται κανονικά, την άλλη στιγμή γκρεμίζεται αναπάντεχα στο γκροτέσκο!.

Έψαξα πολύ να βρω περισσότερα στοιχεία για το βιβλίο και γενικότερα για τον συγγραφέα. Η αλήθεια είναι ότι η συγκομιδή μου ήταν πολύ μικρή! Ίσως είμαστε εθισμένοι περισσότερο στους "στρωτούς" συγγραφείς, στην "βατή" μυθιστοριογραφία... Την μοναδική ανάλυση του έργου του που βρήκα, ήταν αυτή του Γιάννη Στρούμπα, κομμάτια της οποία παραθέτω πιο πάνω.

Σημαδιακό για τα θέματα στα οποία αναφέρεται το βιβλίο -και πως τα πράγματα επαναλαμβάνονται και στους καιρούς μας- είναι κι αυτό που πριν λίγο άκουσα σε διαφήμιση για μια κυριακάτικη εφημερίδα (αύριο 8/3/2015 "Παρασκήνιο"): προσφέρουν βιβλίο με όλα τα "Θαυματουργά Αγιάσματα στην Ελλάδα"!

Ακόμα κι αν ισχύει αυτό:
"Εφόσον τα πράγματα έχουν έτσι, δηλαδή απλώς τελούνται, καμία απόπειρα εκλογίκευσης δεν ευσταθεί. Μόνη δυνατότητα είναι να προσεγγίζεται το έργο του Μάτεσι με τον ίδιο τρόπο που θα προσεγγιζόταν μια μουσική σύνθεση: ακούγοντας κι απολαμβάνοντας, πέρα από κάθε προσπάθεια ερμηνείας. Η μόνη αποδεκτή προσέγγιση λοιπόν γίνεται με κριτήρια αισθητικά." το βιβλίο αποτελεί σχεδόν κλασσικό ανάγνωσμα για κάθε σοβαρό αναγνώστη, όπως επίσης και το υπόλοιπο έργο του.

AMOR (7/3/2015)

Κυριακή 15 Φεβρουαρίου 2015

«Αντί Στεφάνου» ή αλλιώς Αντί Ανάπτυξης, σύμφωνα με τη Κρυσταλία Πατούλη, για το νέο Βιβλίο του Γιάννη Μακριδάκη

Κυριακή, Φεβρουαρίου 15, 2015
«Αντί Στεφάνου» ή αλλιώς Αντί Ανάπτυξης, σύμφωνα με τη Κρυσταλία Πατούλη, το νέο Βιβλίο του Γιάννη Μακριδάκη
Μία κωμική όσο και σοκαριστική νουβέλα «πολιτισμικής φαντασίας», από τον φυσικό καλλιεργητή - ερευνητή - συγγραφέα Γιάννη Μακριδάκη και τις εκδόσεις Εστία, που εισάγει τη νεοελληνική λογοτεχνία στη μετακαταναλωτική εποχή της ανθρωπότητας, θα βρίσκεται τη Δευτέρα 16 Φεβρουαρίου 2015 στα ράφια των βιβλιοπωλείων.

Μάλλον το Χάος φρόντισε να συμπέσει ημερολογιακά, η έκδοση του 10ου αυτού βιβλίου του συγγραφέα, με τη μέρα γενεθλίων της μάνας του, στην οποία είναι και αφιερωμένη -όπως έγραψε ο ίδιος στον προσωπικό του ιστότοπο- αλλά και συγκυριακά με τη μέρα των ιστορικών διαπραγματεύσεων για το μέλλον της μάνας γης - της χώρας μας, με μια Ευρώπη σκαιού μέλλοντος.

Ένα συγγραφικό έργο Αντί Ανάπτυξης, ή αλλιώς «Αντί Στεφάνου», όπως προφητικά ίσως τιτλοφορείται, αφού μάλλον υπονοείται στις σελίδες του ως ο μόνος τρόπος για να μην ετοιμάσουμε τα…  στέφανα του πλανήτη.

Στέφανος ονομάζεται ο ήρωας του βιβλίου, ο οποίος παρατά την Ιατρική για να ταξιδέψει σε Κίνα, Ινδίες και Ιαπωνία, για να εγκατασταθεί κατόπιν στο κτήμα του παππού του επιδιδόμενος στην φυσική καλλιέργεια της γης, αντισυμβατική όσο και αδιανόητη για τους συμπολίτες του στο μικρό νησί όπου ζει.

Διάγει δε τον βίο του τόσο λιτά ως προς την χρήση φυσικών πόρων, που η κοινωνία γύρω του παρερμηνεύοντας τις κατά γενική ομολογία πρωτόγονες συνήθειές του, καταλήγουν να τον χαρακτηρίσουν ως ανισόρροπο ή ακόμη και χυδαίο "φιλόσοφο του πρωκτού" αφού σύντομα νιώθουν και να απειλούνται από αυτόν λόγω της αλλοπρόσαλλης δράσης του εντός κοιμητηρίου, όπου πρόσφατα έχει διοριστεί ως νεκροθάφτης.

Πάνω από τον τάφο της μάνας του, το μόνο τάφο που θα προλάβει να σκάψει στην ολιγοήμερη θητεία του ως νεκροπομπός, η Λεμονιά θα τον κάνει τσακωτό! Άναυδη θα τρέξει το δίχως άλλο έξαλλη να τον διαπομπεύσει αμέσως κατά την κρίση της.

Τα νέα φυσικά κάνουν όχι μόνο το γύρο του νησιού αλλά και υπερατλαντικό τηλεφωνικό ταξίδι για να φτάσουν στ’ αυτιά του ζάμπλουτου και συντηρητικού θείου του, ενώ παράλληλα η φαντασία όλων οργιάζει.

Ένας νέος ήρωας εισβάλλει από την… πίσω πόρτα της λογοτεχνίας αλλά και της ζωής μας, για να γεμίσει υγιή παράσιτα την οπτική οθόνη του σύγχρονου μέσου καταναλωτή. Ένας νέου τύπου αποδιοπομπαίος τράγος καθρεφτίζει άθελά του τη μοιραία αποπομπή του ίδιου του συστήματος από τον εαυτό του.
Θα υποψιαστούμε το έως και διαστραμμένα αντεστραμμένο είδωλό μας στον καθρέφτη του; Ή θα πορευτούμε «Αντί Στεφάνου» και αρνούμενοι να ανανοηματοδοτήσουμε τη ζωή και το θάνατο; Η απάντηση έρχεται, αφού γυρίσουμε όπισθεν και την τελευταία σελίδα του βιβλίου. Κι εύχομαι όχι την τελευταία μαρμάρινη σελίδα της ιστορίας μας.-


***
Μετά από 3 μυθιστορήματα και 2 ιστορικά βιβλία, η 5η νουβέλα του Γιάννη Μακριδάκη: "Αντί Στεφάνου", εκδόσεις Εστία – 2015
Δεν ευδοκίμησε τελικά ως νεκροθάφτης στη θέση του Ευταξία ο Στέφανος ο Λαδικός. Μοναχά μία κηδεία πρόλαβε να διεκπεραιώσει και αυτή ήταν της μητέρας του. Διότι η Πάτρα, εκ του Κλεοπάτρα, Λαδικού, το γένος Κουμά, η επονομαζόμενη και Ξυλαγγούρω κάποτε, όταν ήταν ακμαία, υπό των ζηλοφθόνων γυναικών της μικράς νήσου, απεβίωσε αιφνιδίως σε ηλικία 66 ετών, πιθανότατα από ανακοπή καρδιάς σύμφωνα με τη γνωμάτευση του αγροτικού γιατρού, τρεις μόλις μέρες αφότου ανέλαβε καθήκοντα εντός νεκροταφείου ο μοναχογιός της. Έγειρε το κεφάλι της αριστερά σαν λαβωμένο πουλάκι, όπως καθόταν στο κατώφλι του σπιτιού της το απόγευμα της Δευτέρας 19ης Μαΐου και ξεψύχησε ήσυχα. Σαν να αποκοιμήθηκε γλυκά κάτω από τον ανοιξιάτικο ήλιο. Είχε και ένα απολύτως εμφανές όσο και αινιγματικό μειδίαμα στα χείλη της, το οποίο αν και κατά κόρον ερμηνεύτηκε ως αδιάψευστο τεκμήριο του ότι έφυγε από τη ζωή ικανοποιημένη, ίσως να ήταν τελικά μόνον επιτιμητικό αφού, όπως πικρόχολα αποφάνθηκε και ο περιπτεριούχος καπετάν Παράσχος Ψιλάκης κουνώντας πάνω κάτω το κεφάλι του απογοητευμένος από την απολύτως πλέον διακριτή κοινωνική της νήσου παρακμή, η μακαρίτισσα ίσως προείδε λόγω μιας πιθανής προθανάτιας έκλαμψης τα όσα αλλοπρόσαλλα επακολούθησαν την έξοδο αυτής.

Πρόδρομος μιας μετακαταναλωτικής εποχής ή εντελώς ανισόρροπος ήταν τελικά ο νεκροθάφτης Στέφανος Λαδικός; Η κοινωνία του μικρού νησιού πάντως δεν μπόρεσε να αποδεχτεί τις δράσεις του εντός νεκροταφείου και τις απόψεις του περί σαρκίου των νεκρών, και έτσι τον απέπεμψαν σύντομα από το πόστο του.

Μια νουβέλα που αφηγείται με μπρίο τη σχάση ανάμεσα στο ιερό και το γελοίο, το σύστημα της τοπικής κοινωνίας και το οικοσύστημα της φυτοκοινωνίας.
(Στο εξώφυλλο έργο του ζωγράφου Δημήτρη Τράγκα από τη σειρά σχεδίων Ο ταξιδευτής, γραφίτης σε χαρτί.)
 
***

Σάββατο 7 Φεβρουαρίου 2015

'Αν ξυπνούσε ο κυρ-Αλέξανδρος' - Βιβλίο του Γιώργου Σανιδά

Σάββατο, Φεβρουαρίου 07, 2015
'Αν ξυπνούσε ο κυρ-Αλέξανδρος' - Βιβλίο του Γιώργου Σανιδά
Χθες Παρασκευή στις 19:00 στο "Πόλις" έγινε μια ωραία εκδήλωση προς τιμήν του βραβευμένου σκιαθίτη συγγραφέα Γιώργου Σανιδά. Στην εκδήλωση αυτή παρουσιάστηκαν 3 βιβλία του, συγκεκριμένα:
1) "Αν ξυπνούσε ο κυρ-Αλέξανδρος"  από τον Αποστόλη Μωραϊτόπουλο,

2) "Το κάστρο της ελευθερίας & ο Μπαρμπαρόσα" από τον Γιώργο Παρίση και

3) "Ναυαγισμένοι Έρωτες" από τον Νίκο Φιλάρετο.
~~~§§§~~~

"Αν ξυπνούσε ο κυρ-Αλέξανδρος" 
Στο βιβλίο του 'Αν ξυπνούσε ο κυρ-Αλέξανδρος', ο βραβευμένος σκιαθίτης συγγραφέας Γιώργος Σανιδάς, παίρνει ένα σπουδαίο όσο και περίτεχνο λογοτεχνικό ρίσκο: όπως κι ο ίδιος αναφέρει, τολμάει το απίθανο, το αδιανόητο, φαντάζεται δηλαδή τί θα γίνονονταν «Αν επέστρεφε σήμερα στον κόσμο «ο φτωχός άγιος των γραμμάτων μας», ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ποια εποχή του χρόνου θα επέλεγε, πού θα πήγαινε, ποιες μνήμες του θα ανακαλούσε, πού θα του υπαγόρευε η συνείδησή του να σταθεί, τι θα έβλεπε, τι θα άκουγε, πώς θα σχολίαζε την κρίση και τα έργα των σύγχρονων ανθρώπων, τι θα συμβούλευε, ποια μυστικά του «πάνω» κόσμου θα αποκάλυπτε, με ποιον θα συνομιλούσε, πόσο θα παρέμενε και τελικά, αν έφευγε ξανά, υπήρχε περίπτωση νέας επανόδου του; Επαναφέρει λοιπόν τον αγαπημένο του συντοπίτη σκιαθίτη συγγραφέα Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, από την αιωνιότητα του παραδείσου του με τη μορφή πνεύματος, ξανά στα εγκόσμια και μάλιστα στο αγαπημένο του νησί, τη Σκιάθο. Από τη πρώτη στιγμή της άυλης επιστροφής του, τον συνοδεύει νοητά στην περιπλάνησή του στο νησί για συνολικά 3 μέρες, όσα είναι και τα κεφάλαια του 50σέλιδου όμορφου αφηγήματός του. Σ' όλη αυτή την 3ήμερη περιπλάνηση, αφήνεται έντεχνα ο κυρ-Αλέξανδρος σε πρώτο πρόσωπο να σχολιάζει, να θυμάται, ν' αναπολεί αλλά και να κριτικάρει και να δίνει τις απαντήσεις του σ’όλ' αυτά τα υποθετικά ερωτήματα, εμπλουτίζοντάς τα διακριτικά και με αληθινή συστολή και με τα προσωπικά βιώματα, απόψεις και πιστεύω του ίδιου του συγγραφέα, λαμβάνοντας υπόψη ακόμη και την ιδιαίτερα οδυνηρή, σκληρή και αδυσώπητη κοινωνικοοικονομική κρίση που βιώνουμε όλοι, τα τελευταία 4-5 χρόνια.
Από αριστερά Γιώργος Παρίσης, Νίκος Φιλάρετος, Αποστόλης Μωραϊτόπουλος, Γιώργος Σανιδάς

Η Πρώτη μέρα είναι μια Μεγάλη Πέμπτη.

Πέρασαν πάνω από 100 χρόνια απ' τον σωματικό θάνατό του, το 1911. Στην αρχή, ο συγγραφέας αφήνει τον κυρ-Αλέξανδρο να εξιστορεί πως άφησε τα εγκόσμια και κοιμήθηκε βαθιά, μακάρια τον ύπνο του δικαίου. Περιγράφει ο ίδιος πως εξαϋλώθηκε και απαλλάχτηκε απ' το περιττό σωματικό του βάρος, πως αναβαπτίστηκε εκ του μηδενός και έτσι έγινε πνεύμα αγαθό κι ελεύθερο, που τριγυρνά ανέμελα, στις αυλές του παραδείσου. Όλα αυτά τα χρόνια το μόνο που πεθυμούσε, ήταν να ξαναπατήσει τα ιερά χώματα της πατρίδος του, έστω για μία τελευταία φορά [σελ.14, 2-3 §]:

"Σ' αυτή την απόφαση με έσπρωξε και κάτι ακόμη. Τελευταία ένοιωθα συνεχώς ανήσυχος σαν κάποιοι εκεί κάτω να με στοχάζονταν έντονα. Ημείς τα πνεύματα ζούμε παράλληλα και στις καρδιές όσων μας στοχάζονται κι όταν αυτές οι καρδιές καίνε και μας καλούν, γινόμαστε αύρα κι ερχόμαστε να τις δροσίσουμε...
Νά 'μαι τώρα, σιμώνω περιχαρής, του Λαζάρου στο νησί μου...
Λέω περιχαρής γιατί επιπροσθέτως με χαροποιεί ο λόγος μου καθώς διαπιστώνω πως ολοένα και περισσότερο, λανθανόντως, προσεγγίζει τη δημοτική, αυτή που μιλούσαν πάντα οι απλοί άνθρωποι για τους οποίους και μόνο, ενδιαφερόμουν. «Σαρξ έκ της σαρκός τους» υπήρξα άλλωστε κι εγώ σε εκείνον τον μάταιο κόσμο..." 

Πρώτη του επιθυμία ήταν να επισκεφθεί την Μητρόπολη, μέρα που ήταν, και ν' ανάψει ένα κεράκι. Μπαίνοντας στην εκκλησία αντιλαμβάνεται γρήγορα ότι τα πράγματα δεν είναι όπως τ' άφησε: βλέπει τους μεγάλους, φανταχτερούς πολυελαίους, τα ψεύτικα πολύχρωμα κι εκτυφλωτικά κεριά, πολύ χρυσάφι και μάρμαρα παντού, καμιά κατάνυξη στο πλήρωμα του εκκλησιάσματος κλπ... Διαπιστώνει ότι πολλά άλλαξαν από τότε. Αναρωτιέται όμως άλλαξαν προς το καλύτερο; Μάλλον όχι. Γίναμε περισσότερο άνθρωποι του "φαίνεσθαι" μονολογεί κι όχι της "ουσίας" και του "είναι" [σελ.17,3-5§]:


"Δεν περίμενα βέβαια να συναντήσω στα στασίδια της εκκλησίας το γέρο Φραγκούλη, τη θεια Αχτίτσα," τη σταχομαζώχτρα", το Μελαχρώ, το Διόμικο, το Μαθηνιώ', το Λαλιώ, αλλά όχι κι αυτό το αδιάντροπο θέαμα! Εδώ πλέον είναι πασιφανές πως κυριαρχεί το λούσο, ο νεοπλουτισμός, δίνουν και παίρνουν οι άσχετοι σχολιασμοί, οι ασεβείς ψίθυροι και βασιλεύει η οχλαγωγία.

Ε, χριστιανοί νισάφι! Η εκκλησία δεν είναι θέατρο, ούτε οι ψάλτες θεατρίνοι...

Αν εξαιρέσεις ελάχιστους, καμία κατάνυξη, μέθεξη, ευλάβεια, συστολή, περισυλλογή, ταπείνωση, μόνο έπαρση και κομπασμός. Παρέλαση κενοδοξίας. Μύτες ψηλές αντί για σκυφτά κεφάλια ακόμα και από ανθρώπους που θα λάβουν σε λίγο, τη Θεία Κοινωνία των αχράντων μυστηρίων. «Τί νά τάξω»...για νά σταματήσουν; «Εγώ δέν έχω ασήμι...», συγχωρά με Θεέ μου τον βλάστημο. Εσύ βλέπεις και κρίνεις, αρκεί..."

Μετά κάνει ένα περίπατο στα σοκάκια. Αναρωτιέται που πήγε το υγρό χώμα που υπήρχε παλιά, γιατί οι περισσότεροι διαβάτες είναι τόσο βιαστικοί, γιατι τρέχουν έτσι, θέλουν κάτι να προφτάσουν; Έγιναν όλοι δέσμιοι του καταιγιστικού ρυθμού των τερατουπόλεων; Ο ίδιος παραμένει σαν πνεύμα που είναι αόρατος, και την ομιλία του δεν μπορούν να την ακούσουν οι κοινοί θνητοί, παρά μόνον οι Άγγελοι.

Ύστερα φτάνει στο παλαιό πετρόχτιστο πατρικό του. Με πολύ μεγάλη συγκίνηση διαπιστώνει ότι δεν έπεσε κι αυτό στην μανία των νεοελλήνων, να αφανίζουν το παρελθόν τους, αλλά διατηρήθηκε σχεδόν ανέπαφο ως Μνημείο μιας άλλης εποχής! Χαίρεται πολύ που τον ενθυμούνται ακόμη οι άνθρωποι.

Συνεχίζοντας τον περίπατό του ο κυρ-Αλέξανδρος, περιδιαβαίνει όλη τη πολίχνη, διαπιστώνοντας τεράστιες αλλαγές: πολύβουη αγορά, τεχνητός φωτισμός, σκόνη, σκουπίδια παντού."Πλίνθοι και κέραμοι ατάκτως ερριμμένοι". Πόρτες σφαλιστές, ελάχιστοι γηγενείς, έρημοι οι μέσα δρόμοι, καμιά χαρά και συντροφικότητα όπως παλιά. Στους ελάχιστους ανθρώπους που συνάντησε, παρά την υλική ευημερία, δεν συνάντησε χαρά και ευτυχία. Κι όλοι μουρμούριζαν την λέξη "κρίση"! Ο ίσκιος λοιπόν αυτής της "κρίσης", μάλλον οδήγησε κάποιους να με θυμούνται τώρα πιο έντονα, μονολογεί [σελ.21,4-6§]:

Η μόνη λέξη που ακούω κατά κόρον παντού, κυρίως από τους Έλληνες, είναι η λέξη «κρίση». Αυτός ο ίσκιος απλώθηκε πάνω απ' τη χώρα και μάλλον αυτός έκανε κάποιους, λίγους, να με στοχάζονται τώρα πιο έντονα. Εσείς οι μετρημένοι, οι μυημένοι, οι νοσταλγοί μιας άλλης ζωής, με καλέσατε και μόνο εσείς δυστυχώς, έχετε το προνόμιο να μ' ακούτε.
«Τί άλλο», όμως, «είναι ή κρίσις ειμή σύγκρισις;». Με τί άραγε συγκρίνουν οι σύγχρονοι, το απεχθές παρόν; Με το διάχυτο, βέβηλο παρελθόν της επίπλαστης ευημερίας; Σε τι κόσμο τελικά επιθυμούν να οδηγηθούν οι ημεδαποί, αν βγουν -αν- απ' το τέλμα στο οποίο φαίνεται πως έχουν περιέλθει;
Έλληνες, για να απαντήσετε ορθά στο βασανιστικό τούτο ερώτημα, ας ανατρέξετε στις ωραίες αναμνήσεις, στα «ϊχνη τά ύγρά, τά μαλακά πτίλα», τόν «χνοΰν, ον έκρίπτει ό άνεμος», τις μνήμες μιας φαιδράς εποχής αγνότητας. Δεν ωφελούν τα σκυθρωπά βλέμματα κι οι σκοτεινές καρδιές που σας κάνουν ξένους στον ίδιο σας τον τόπο. Η κρίση δεν αφορά μόνο τον άρτο και πρέπει να ειδωθεί σαν ευκαιρία ριζικής αναγέννησης και πραγματικής αλληλεγγύης, μόνο έτσι θα ξεπεραστεί, άλλως θα οδηγήσει σε νέα, απείρως οδυνηρότερη!





Και λίγο παρακάτω [σελ.23,§3]:
Αν δεν ήξερα, δεν θα μπορούσα να ξεχωρίσω αν βρίσκομαι σε νησί, ή σε στεριά, σε πόλη ή σε χωριό. Ζητείται επιγόντως ταυτότης πριν χαθεί κάθε ίχνος παράδοσης! Και ο απεχθέστερος όλων των δρόμων, ο κεντρικότερος, το σύνχρονο σημείο αναφοράς, ο πλέον απρόσωπος, - τι ειρωνεία! - φέρει το όνομά μου! Καλύτερα να ήταν ποτόκι στο οποίο να στράγγιζαν τα όμβρια ύδατα του Θεού, παρά αυτές οι ορδές των βαρβάρων.


Και λέγοντας τα παραπάνω, ξαναθυμάται τους στίχους του προπερασμένου αιώνα στο πόνημά του "Οι ελαφροΐσκιωτοι", όπου περιέγραφε το μίσος που εβασίλευε μεταξύ ατόμων και οικογενειών, πράγμα που παρέμεινε απαράλλαχτο και στο σήμερα!

Στο τέλος μπουχτισμένος από την υπερβολή και την μεγαλομανία, πηγαίνει προς το λιμανάκι, να βρει τη γιατρειά του. Διαπιστώνει κι εκεί την ίδια κατάσταση. Μόνο το Μπούρτζι τον γεμίζει με χαρά γιατί του φαίνεται πολύ καλλωπισμένο και κατάφυτο, όπου αντικρίζει και την προτομή του.

Από αριστερά Γιώργος Παρίσης, Νίκος Φιλάρετος, Αποστόλης Μωραϊτόπουλος


Η Δεύτερη μέρα είναι η Μεγάλη Παρασκευή.

Ανέτειλε λοιπόν η επόμενη μέρα, η Μ. Παρασκευή "η σεμνοτέρα και ιεροτέρα του Χριστιανισμού ημέρα". Μετά αφού θυμήθηκε νοερά όλες τις εκκλησίες του νησιού που είναι αφιερωμένες στην Παναγία, -11 τον αριθμό- "παρόντες σήμερα, τη μαύρη μέρα της ταφής του υιού τους", αναπόλησε τα παλιά ήθη και έθιμα που είχαν σχέση με τον στολισμό του επιταφίου, την περιφορά του στο χωριό με κωδωνοκρουσίες, όπως και τον κυματοειδεί λικνισμό του όπως το περιγράφει εδώ [σελ.31,2§]:

«Τό ιερόν Έπιτάφιον ύφίστατο ενίοτε κυματοειδείς λυκνισμούς, ώς μυστηριώδες πλοΐον, τό όποιον «σκαμπανεβάζει» εις τάς ανωφέρειας και κατωφέρειας τού δρόμου, και ήτο μακρόθεν έκλαμπρον θέαμα. Εις όλα τά παράθυρα και τάς πεζούλας των οικιών, πήλινα θυμιατήρια και τίνες μεγάλαι κεραμίδες εκάπνιζον, διαχέοντα εύωδίαν....Τέλος έπιστρέφομεν εις τόν ναόν. Τώρα κατά τά νησιωτικά μας έθιμα, έμελλε νά διαδραματισθη μεγάλη επική σκηνή - ή διαρπαγή τών λαμπάδων. Αί λαμπάδες, αί άνημμέναι έπί τού Επιταφίου, είναι εξόχως θαυματουργοί και μάλιστα έν ώρα τρικυμίας εις τήν θάλασσαν... ' Υψιτενές τό Έπιτάφιον εΐσήρχετο εις τόν ναόν...»."

Η ημέρα αυτή ήταν συνυφασμένη με προσευχή, νηστεία, θλίψη και κατάνυξη θυμάται. Μα τι βλέπει σήμερα γύρω του;  Κάτω στο λιμάνι μεγάλη καοσμοσυρροή. Όλοι τρώγουν, πίνουν, γελούν και χαριεντίζονται αναίσχυντα. Αλοίμονο, μονολογεί, το θρησκευτικό συναίσθημα έχει τελματώσει, η ανθρωπότητα βαδίζει στα τυφλά στο χείλος του γκρεμού! Αν ξεχάσουμε να χαλιναγωγούμε τα πρωτόγονα ένστικτά μας, οδηγούμαστε αναπόφευκτα στην παρακμή! "Επτωχεύσαμε παντού ως νεοέλληνες" [σελ. 35,3-τέλος]:

«Άμυνα περί πάτρης δέν είναι αί σπασμωδικαί, κακομελέτητοι και κακοσύντακτοι έπιστρατεΐαι, ουδέ τά σκωριασμένης επιδεικτικότητος θωρηκτά. Άμυνα πέρι πάτρης, θά ήτο η ευ συνείδητος λειτουργία τών θεσμών, ή εθνική αγωγή, ή χρηστή διοίκησις, ή καταπολέμησις τοϋ ξένου ϋλισμοΰ και πίθηκισμοϋ, τοϋ διαφθείροντας τό φρόνημα και εκφύλισα­ντος σήμερον τό έθνος, και ή πρόληψις της χρεωκοπίας.
Τις ήμύνθη περί πάτρης; Και τί πταίει ή γλαϋξ, ή θρηνούσα επί ερειπίων; Πταίουν οί πλάσαντες τά ερείπια. Και τά έρείπια έπλασαν οί ανίκανοι κυβερνήται τής'Ελλάδος».

Ανίκανοι κυβερνήτες, λοιπόν; Ναι. Αλλά ποιος, πέρα από μας τους διαιωνίζει; Ο λαός, ο λαός ας αναλάβει επιτέλους την ευθύνη του τόπου και της τύχης του!...
 

Πού είναι οι πνευματικοί άνθρωποι της χώρας; Οι δάσκαλοι του γένους; Οι ευπατρίδες ευεργέτες; Οι αδωρόκητοι πολιτικοι. Οι ιερείς; Κάνουν μνημόσυνα; Πώς ανέχονται όλα όσα συμβαίνουν; Η πλειοψηφία σιωπά, ιδιωτεύει, «φιλοσοφεί ως εγώ, και ουδέν πράττει». Ή μήπως κάποιοι βολεύονται εντός της χοάνης του συστήματος με τους στείρους, χωρίς αγάπη κανόνες;Ή μήπως κάποιοι κρύβονται πίσω απ' τη μελ­λούμενη ζωή λες και οι πράξεις τους ή οι παραλείψεις τους, σ' αυτή για την οποία έχουν την ευθύνη, δεν θα μετρήσουν; Βαυκαλίζονται όσοι πιστεύουν πως με ευχές, ασθενείς επικλήσεις, προσευχές και ψευδοπροσπάθειες για το θεαθήναι θα εξαργυρώσουν τη συνενοχή τους για το χάλι αυτού του κόσμου. «Ουαί ημίν γραμματείς και Φαρισαίοι»


Η Τρίτη μέρα είναι η Μεγάλο Σάββατο.


Εδώ ο συγγραφέας φέρνει στη θύμηση του κυρ-Αλέξανδρου διάφορα υπέροχα αποσπάσματα από τη "Φλώρα ή Λαύρα", απ' τον "Λαμπριάτικο Ψάλτη", το "Θέρος - Έρος", "Στην Αγι-Αναστασά" κλπ. και καταλήγει στις ...παρυφές του Κάστρου, όπου κι εδώ έφθασε ο ¨πολιτισμός", σαν θλιβερός αντίλαλος του απολίτιστου κόσμου! Και καταλήγει [σελ. 49, §2-3]:

Η περιοχή του Κάστρου, του κάθε άπαρτου «Κάστρου», απέμεινε τώρα το στερνό καταφύγιο σωτηρίας, η τελευταία ευκαιρία, το μήλο αυτού του επίγειου παραδείσου, ο απαγορευμένος καρπός που αν κοπεί, θα αποβληθεί το γένος των Ελλήνων δια παντός απ' αυτόν τον τόπο!
Δεν αξίζει τέτοια τύχη στα αθώα παιδιά σας, στους μελλοντικούς 'Ελληνες, έχει και σπουδαίες στιγμές η ιστορία μας, έχει ακόμα απίστευτης ομορφιάς άπαρτα «Κάστρα», ετούτη η χώρα.
Αδελφοί απόγονοι συντοπίτες, πρέπει να σταματήσετε πάραυτα την αδιέξοδη πορεία προς την άβυσσο, την ακατάσχετο αιμορραγία της γης και το βίαιο θάνατο της ζωής του πλανήτη. Μαραίνετε τις λίμνες, στερεύετε τα ρέματα, στραγγίζετε και φαρμακώνετε τα γλυκά νερά, μολύνετε «τα ρόδινα ακρογιάλια», τη θάλασσα και τον ουρανό, προκαλείτε τον αφανισμό των πλείστων ζωντανών πλασμάτων, ρημάζετε τους αγρούς , καταστρέφετε τα δάση, απογυμνώνετε τα βουνά, πουλάτε ασύστολα τη γενέθλια γη, χτίζετε, χτίζετε, χτίζετε,... πριονίζετε εν τέλει, το κλαδί πάνω στο οποίο πατάτε.



Τελειώνοντας θέλω να πω πως όταν πρωτοέπιασα στα χέρια μου αυτό το μικρό βιβλιαράκι, δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ, ότι θα με αποζημίωνε με τόσες πολλές δόσεις παπαδιαμάντειας λογοτεχνίας και σοφίας, συνταιριασμένες (παντρεμένες) έντεχνα, αθόρυβα και σεμνά και δια της τεθλασμένης οδού, και με τους δικούς του προβληματισμούς και απόψεις για την σημερινή πολύχρονη κρίση που περνάμε όλοι στην πατρίδα μας. Το συνιστώ ανεπιφύλακτα, ιδιαίτερα στους νεότερους (και όχι μόνο).

Του Αποστόλη Μωραϊτόπουλου (AMOR 6/2/2015)


-------------------

(Οι 3 φωτογραφίες είναι από άλμπουμ του Ν. Φιλάρετου)



Copyright © 2014-15 Απόψεις επώνυμα™ is a registered trademark.

Designed by Templateism. Hosted on Blogger Platform.